Grypa ptaków (al.- Avian influenza), d. pomór drobiu (FP – Fowl plaque) jest to niezwykle zakaźna i zaraźliwa choroba wirusowa drobiu, która może powodować śmiertelność do 100% stada. Wywołują ją niektóre szczepy podtypów H5 i H7 wirusa grypy typu A. Zakażone ptaki wydalają wirus w dużych ilościach przede wszystkim z kałem, wydzieliną z oczu, wydzieliną z dróg oddechowych oraz wydychanym powietrzu.

            Na zakażenie wirusami tej grypy podatne są prawie wszystkie gatunki ptaków zarówno domowych (drób), jak i dzikich, wolno żyjących. Do najbardziej wrażliwych gatunków zaliczamy: kury, indyki, przepiórki, perliczki, bażanty i kuropatwy. Zakażenie następuje głównie drogą oddechową i pokarmową. Najbardziej prawdopodobną przyczyną zakażenia drobiu domowego jest bezpośredni lub pośredni kontakt z wędrującymi ptakami, zwykle z ptactwem wodnym. Rozprzestrzenianie wirusa może następować również poprzez zanieczyszczoną paszę, wodę, nawóz, ściółkę, sprzęt i środki transportu. Bardzo ważną rolę w przenoszeniu wirusa grypy ptaków odgrywa człowiek, który poprzez zanieczyszczone ubranie, obuwie, sprzęt i produkty może przyczynić się do rozprzestrzeniania choroby. Jak dotychczas nie stwierdzono na świecie ani jednego przypadku zakażenia wirusów H5N8 do H5N1 oraz generalnie dużą zmienność wirusów grypy, wskazana jest ostrożność. Zaleca się stosowanie zasad higieny, takich jak mycie rąk ciepłą wodą z mydłem oraz unikanie bezpośredniego kontaktu z chorym drobiem, padłym ptactwem dzikim oraz przedmiotami, na których znajdują się ślady ptasich odchodów. Wirusy wywołujące ptasią grypę są bardzo wrażliwe na wysoką temperaturę, dlatego nie jest możliwe zakażenie ludzi w drodze konsumpcji mięsa i produktów drobiowych poddanych obróbce termicznej.  

Przebieg i objawy kliniczne grypy ptaków są zróżnicowane i zależą od zjadliwości wirusa, gatunku i wieku ptaków, towarzyszących zakażeń i stresogennych wpływów środowiska. W przypadku nisko zjadliwej grypy ptaków, towarzyszących zakażeń i stresogennych wpływów środowiska. W przypadku nisko zjadliwej grypy ptaków objawy kliniczne wahają się od niezauważalnych do umiarkowanych lub ciężkich objawów oddechowych i powoduj śmiertelność od 3% do 15%, natomiast produkcja nieśna może spaść o 45%. W przypadku wysoce zjadliwej grypy ptaków objawy kliniczne to: depresja, silne łzawienie, kichanie, duszności, obrzęk zatok podoczodołowych, sinica grzebienia i dzwonków, obrzęk głowy, nastroszenie piór, biegunka, objawy nerwowe, gwałtowny spadek lub zatrzymanie produkcji jaj, skorupy miękkie, a ostanie jaja zwykle bez skorup. W nadostrych i ostrych przypadkach padnięcia są nagłe, bez widocznych objawów lub w ciągu 24-48 godzin od pierwszych oznak zakaże4nia, a śmiertelność sięga 100%. W przebiegu choroby może dojść do wzrostu zjadliwości wirusa, który w wyniku mutacji może przejść od formy nisko zjadliwej w wysoce zjadliwą.

            W związku z wystąpieniem wysoce zjadliwej grypy ptaków na terytorium Polski, przypominamy zalecenia Głównego Lekarza Weterynarii dla hodowców drobiu.

Zalecenia dla przemysłowych producentów drobiu:

• przetrzymywanie ptaków w odosobnieniu (obowiązkowo w okresie wiosennych oraz jesiennych wędrówek dzikich ptaków) lub na wolnej, ogrodzonej przestrzeni, pod warunkiem ograniczenia kontaktu z dzikim ptactwem
• karmienie i pojenie drobiu w pomieszczeniach zamkniętych, do których nie mają dostępu ptaki dziki
• zielonki stosowane w karmieniu drobiu wodnego (kaczki i gęsi), szczególnie w okresie wiosennych oraz jesiennych wędrówek dzikich ptaków, nie mogą pochodzić z terenów wysokiego ryzyka zanieczyszczenia ich wirusem wysoce zjadliwej grypy ptaków, z okolic zbiorników wodnych, bagien i innych miejsc stanowiących ostoję ptaków dzikich;
• szczelne przykrycie pojemników z karmą i wodą do picia lub przetrzymywanie ich wewnątrz budynków, a także unikanie pojenia ptaków i czyszczenia pomieszczeń wodą pochodzącą spoza gospodarstwa (głównie za zbiorników wodnych i rzek)
• ograniczenie przemieszczania się osób postronnych oraz zwierząt między obiektami, w których przechowywana jest karma dla zwierząt a obiektami, w których bytuje drób
• rozłożenie przed wejściami do budynków, gdzie utrzymywany jest drób, mat nasączonych środkiem dezynfekującym
• wprowadzenie zakazu wjazdu pojazdów na teren firmy, poza działaniami koniecznymi, np. dowozem paszy, odbiorem drobiu do rzeźni lub przez zakład utylizacyjny
• obowiązkowa dezynfekcja pojazdów wjeżdżających
• rozłożenie mat dezynfekcyjnych przed wjazdem i wejściem na teren gospodarstwa
• używanie odzieży ochronnej oraz obuwia ochronnego przy czynnościach związanych z obsługą drobiu
• przestrzeganie obowiązku dokładnego mycia i dezynfekcji rąk przed wejściem do obiektów, w których utrzymuje się drób
• brak kontaktu pracowników ferm drobiu z innym ptactwem, np. kurami czy gołębiami.

 Zalecenia dla drobnotowarowych hodowców drobiu – chów przyzagrodowy:

• karmienie i pojenie drobiu w pomieszczeniach zamkniętych, do których nie mają dostępu ptaki dzikie
• przetrzymywanie drobiu na ogrodzonej przestrzeni, pod warunkiem uniemożliwienia kontaktów z dzikim ptactwem
• odizolowanie kaczek i gęsi od innego drobiu
• przechowywanie paszy, w tym zielonki, w pomieszczeniach zamkniętych lub pod szczelnym przykryciem, uniemożliwiającym kontakt z dzikim ptactwem
• unikanie pojenia ptaków i czyszczenia kurników wodą pochodzącą spoza gospodarstwa (głównie ze zbiorników wodnych i rzek)
• zgłaszanie lekarzowi weterynarii, wójtowi, burmistrzowi i innym organom władzy lokalnej zaobserwowanego spadku nieśności lub nagłych, zwiększonych padnięć drobiu
• mycie rąk wodą z mydłem po każdym kontakcie z drobiem lub ptakami dzikimi
• używanie odzieży ochronnej oraz obuwia ochronnego przy czynnościach związanych z obsługą drobiu
• osoby utrzymujące drób w chowie przyzagrodowym, nie mogą być zatrudnione w przemysłowych fermach drobiu.

Zalecenia dla hodowców gołębi:

• karmienie i pojenie gołębi w sposób wykluczający dostęp ptaków dzikich
• przechowywanie paszy w pomieszczeniach zamkniętych lub pod szczelnym przykryciem uniemożliwiającym kontakt z dzikim ptactwem.

Dodatkowe zalecenia Głównego Lekarza Weterynarii:

• słomę, która będzie wykorzystywana w chowie ściółkowym, należy zabezpieczyć przed dostępem dzikiego ptactwa (przetrzymywać w zamkniętych pomieszczeniach, pod zadaszeniami itp.)
• należy regularnie przeglądać wszelkie połączenia i rury (silosy paszowe) pod kątem obecności zanieczyszczeń np. odchodami dzikich ptaków
• należy eliminować wszelkie możliwe do usunięcia nieszczelności budynków inwentarskich (umieścić siatki w oknach i otworach, zabezpieczyć kominy wentylacyjne)
• nie należy tworzyć sztucznych zbiorników wodnych na terenie gospodarstwa (np. oczek wodnych), a istniejące należy zabezpieczyć przed dostępem dzikiego ptactwa
• nie należy dokarmiać dzikiego ptactwa na terenie gospodarstwa (usunąć karmniki)
• jeżeli na terenie gospodarstwa znajdują się drzewa owocowe należy jak najczęściej usuwać opadłe owoce.

W przypadku stwierdzenia ogniska grypy ptaków, pod nadzorem urzędowym podejmowane są m.in. następujące działania:

• niezwłoczne zabicie drobiu lub innych ptaków w sposób wykluczający rozprzestrzenianie się grypy ptaków
• usunięcie zwłok drobiu lub innych ptaków oraz jaj znajdujących się w gospodarstwie
• zniszczenie lub obróbka, w sposób zapewniający zniszczenie wirusa grypy ptaków, produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, paszy oraz przedmiotów, które mogły zostać skażone wirusem grypy ptaków
• gospodarstwo, w którym stwierdzono grypę ptaków podlega oczyszczeniu i dezynfekcji przy użyciu odpowiednich preparatów biobójczych, które wykazują działanie unieszkodliwiające w stosunku do wirusa grypy ptaków.

            Ponowne umieszczenie zwierząt w gospodarstwie towarowym, w którym stwierdzono grypę ptaków, może nastąpić po upływie 21 dni od dnia zakończenia ostatecznego czyszczenia i odkażania.

            Wokół ogniska grypy ptaków wyznacza się obszar zapowietrzony (o promieniu co najmniej 3 km wokół ogniska choroby) i obszar zagrożony (o promieniu co najmniej 10 km wokół ogniska choroby). Wszyscy hodowcy, u których wystąpiło ognisko grypy ptaków, spełniający wymagania weterynaryjne, otrzymają należne im odszkodowanie za straty poniesione w związku z działaniami Inspekcji Weterynaryjnej.   

 Źródło: Czasopismo ,,RADA, Rolnictwo, Aktualności, Doradztwo, Analizy’’, Miesięcznik Łódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego ZS. w Bartoszycach, Nr 2/2020, s. 24-25.